0
Khi nghiên cứu các đợt bùng phát dịch lớn do circovirus trên heo tại châu Âu, châu Á, Bắc Mỹ,… ở tất cả các quốc gia đang phân tích cẩn thận các vấn đề sức khỏe phát sinh, người ta nhận thấy rằng có một sự thay đổi rất rõ ràng về tỷ lệ lưu hành của kiểu gen PCV-2a sang kiểu gen PCV-2b xảy ra từ khoảng năm 2001-2004. Tần suất xuất hiện các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến PCV-2a thấp hơn nhiều so với PCV-2b. Và một câu hỏi đặt ra là: Vì sao tỷ lệ lưu hành của các kiểu gen này lại thay đổi? Chúng ta đang nói về một giai đoạn không có áp lực miễn dịch do vắc-xin. Tuy nhiên, hiện tại chúng ta lại đang đối mặt với một sự thay đổi khác, trong đó kiểu gen phổ biến nhất đã chuyển từ PCV-2b sang PCV-2d. Vậy, vì sao những thay đổi về tỷ lệ nhiễm bệnh này lại xảy ra? Có một giả thuyết cho rằng áp lực từ việc chủng ngừa có thể đã ảnh hưởng đến sự thay đổi này, dựa trên ý tưởng rằng phạm vi bảo hộ của vắc-xin có hiệu quả hơn đối với PCV-2b so với PCV-2d. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là suy đoán, đặc biệt là nếu chúng ta nhớ rằng tất cả các loại vắc-xin thương mại hiện nay đều dựa trên PCV-2a.
Điều đã được chứng minh là các loại vắc-xin dựa trên PCV-2a có khả năng bảo hộ chống lại các kiểu gen còn lại của PCV-2.
Tính đến nay đã có bao nhiêu kiểu gen của PCV-2 được phát hiện?
Gần đây, với sự hợp tác của Tiến sĩ Giovanni Franzo từ Đại học Padua (Ý), chúng tôi đã quyết định xây dựng một bảng tóm tắt kiểu gen dựa trên tiêu chí phân loại hiện đại hơn so với phương pháp ban đầu được sử dụng vào năm 2008. Chúng tôi đã cân nhắc đến các kiểu gen có một số trình tự nhất định. Trong quá trình này, chúng tôi đã xác định được 8 kiểu gen của circovirus trên heo (bao gồm: a, b, c, d, e, f, g, h). Tuy nhiên, trong số những kiểu gen được liệt kê này, một số kiểu gen có số lượng mẫu được ghi nhận khá ít.
Tóm lại, PCV-2c đã được mô tả trong nghiên cứu hồi cứu tại Đan Mạch khi nghiên cứu sự thay đổi về tỷ lệ lưu hành từ PCV-2a sang PCV-2b liên quan đến sự khởi phát của hội chứng còi cọc sau cai sữa (PMWS – Postweaning Multisystemic Wasting Syndrome). Sau đó, PCV-2c cũng được phát hiện trên một số heo rừng tại Brazil và Trung Quốc. Còn PCV-2e được tìm thấy ở Mexico và Hoa Kỳ. PCV-2f được tìm thấy ở Trung Quốc. Những gì chúng ta có thể nói hiện nay là: kiểu gen lưu hành phổ biến nhất là PCV-2d, tiếp theo là PCV-2b và PCV-2a. Điều này không có nghĩa là các kiểu gen khác không lưu hành, chỉ là mức độ phổ biến và sự phân bố địa lý của chúng không rộng rãi như ba kiểu gen trên.
Hiện tượng tái tổ hợp của PCV-2 ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả của vắc-xin?
Đúng là có hiện tượng tái tổ hợp gen xảy ra ở circovirus, nghĩa là có những thay đổi trong các đoạn gen giữa của virus hoặc giữa các kiểu gen khác nhau. Vậy điều này ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả của vắc-xin? Cần lưu ý rằng vắc-xin được tạo ra dựa trên protein của vỏ capsid duy nhất của PCV-2, một trong những loại virus đơn giản nhất được biết đến. Nếu chúng ta xem xét một sự tái tổ hợp giả định giữa PCV-2b và PCV-2d sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ vùng mã hóa của protein vỏ capsid, chúng ta sẽ không mong đợi xuất hiện bất kỳ vấn đề nào với khả năng bảo vệ của vắc-xin. Đây có thể là vấn đề nếu tái tổ hợp chỉ ảnh hưởng đến một phần của bộ gen, nhưng tái tổ hợp không xảy ra ngẫu nhiên, chúng diễn ra tại những vị trí cụ thể. Vì những lý do này, và vì chưa có nghiên cứu cụ thể nào được thực hiện, nên hiện tại sự tái tổ hợp không được coi là nguồn gây ra biến chủng đủ lớn để ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ của các loại vắc-xin hiện tại. Các trường hợp bệnh nổ ra lẻ tẻ ở các trại đã chủng ngừa vắc-xin PCV-2 được chẩn đoán là bệnh lâm sàng liên quan đến circovirus, nhưng được xác định không liên quan đến sự hiện diện của virus tái tổ hợp.
Tỷ lệ lưu hành của các kiểu gen PCV-2 có thể thay đổi trong tương lai không?
Đây là điều chúng ta không thể biết vào thời điểm này, nhưng điều này hoàn toàn có thể xảy ra như trước đây. Nhiều ý kiến cho rằng áp lực từ việc chủng ngừa có thể ảnh hưởng đến sự thay đổi này, nhưng thực tế chưa có đủ bằng chứng để khẳng định điều này. Trên thực tế, cho đến nay, chúng ta vẫn chưa hiểu rõ tại sao kiểu gen PCV-2b lại "thành công hơn", dẫn đến sự thay đổi tỷ lệ lưu hành từ PCV-2a sang PCV-2b.
Mối quan tâm và các cuộc thảo luận về tầm quan trọng của các kiểu gen có lẽ đã gia tăng do những ca bệnh rải rác do circovirus trên heo được ghi nhận tại các trại đã chủng ngừa vắc-xin PCV-2. Khi phân tích kiểu gen, phần lớn các trại này đều thấy có sự hiện diện của PCV-2d. Nhiều chuyên gia đặt ra câu hỏi: Liệu điều này xảy ra có phải do PCV-2d có thể tránh được tác động miễn dịch của vắc-xin hay không? Hay do PCV-2d có độc lực cao hơn so với các kiểu gen khác? Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, phát hiện này chỉ phản ánh thực tế rằng: PCV-2d hiện là kiểu gen thường gặp nhất tại các trại heo. Trên thực tế, các nghiên cứu dựa trên chẩn đoán lâm sàng về bệnh do circovirus trên heo đã được thực hiện nhằm xác định kiểu gen nào đang lưu hành, và ba kiểu gen được phân lập thường xuyên nhất là PCV-2a, PCV-2b và PCV-2d. Ngoài ra, khi người ta nhận thấy tỷ lệ lưu hành của PCV-2d đang gia tăng, và khi đặt câu hỏi liệu các loại vắc-xin hiện tại có thể bảo hộ chống lại kiểu gen này hay không, người ta đã tiến hành các thử nghiệm lây nhiễm thực nghiệm và kết quả cho thấy: các vắc-xin hiện tại vẫn cung cấp khả năng bảo vệ đối với kiểu gen PCV-2d theo cùng cách như vắc-xin bảo hộ đối với PCV-2a và PCV-2b.
